Bir koçun sahip olması gerektiği temel davranış prensipler

Değerli voleybol okurları, daha önceki yazımda da belirttiğim gibi sizlere voleybolun temel prensipleri üzerine bir kaç bölümden oluşan yazı dizimin ikinci bölümünü biraz gecikmeli de olsa sizlerle paylaşmaktan son derece memnunum. Bu bölümde sizlere bir koçun sahip olması gereken temel davranış prensiplerini elimden geldiğince aktarmaya çalışacağım.

 Oyuncular bir karşılaşma için antrenman yaptıklarında, her bir antrenman birimi antrenör için de, karşılaşma esnasında koç sıfatıyla takınması gerektiği davranışları için bir antrenman haline gelir. Bu şu anlama gelmektedir: Antrenman sırasında oyuncu, oyuncu grubu ve takım hakkında yapılan her bir gözlemin, karşılaşmada tatbik edilebilir olup olmadığı konusunda kontrol edilmelidir. Bu nedenle antrenman sonrasında yapılacak olan bir değerlendirme, aynı zamanda koçluk için de bir hazırlıktır.

 Koç, her bir karşılaşma için yapılacak olan koçluğa planlı ve sistematik şekilde hazırlanmalıdır. Bu ise şu şarta bağlıdır: Sahip olduğu çok sayıdaki bilgilerden oyun stratejisine bağlı olarak en önemli hususları filtre edip çıkartabilme ve bunları not etme becerisine sahip olmalı ki, özellikle oldukça kritik oyun anlarında bu hususlara dönebilsin. Bu kağıt üzerinde tespit edilmiş olan strateji, gerekli değişiklikleri yapabilmesi için koça, yapmış olduğu gözlem ve almış olduğu önlemeleri oyun esnasında karşılaştırma imkanı sağlar.

 Hazırlık ve antrenman maçları ile turnuvalar, kendi koçluk davranışları üzerinde çalışabilmek için koça en iyi fırsatı tanır. Bu nedenle koç, bir karşılaşmaya nasıl hazırlık yapıyorsa, kendini de aynı şekilde hazırlamalıdır.

 Koç antrenman esnasında da hem liberoya hem de libero tarafından değiştirilen oyunculara, bireysel ve grup taktiğine bağlı davranışları hakkında bilgi vermelidir. Ayrıca, karşılaşma esnasındaki iletişim durumlarını da test ve idare edebilmek için, yeni koç sınırı (serbest bölge) üzerinden de oyuncularına direktif/bilgi vermelidir.

 Koç, oyuncuları karşısında her zaman candan davranmalı, dürüst olmalı ve görüşmeye açık olmalıdır. Onlara her zaman çok zaman ayırmalı ve gerekirse yardımcı olabilmek için, yaşamlarında ortaya çıkan hemen hemen tüm sorunları hakkında bilgi sahibi olmaya çaba sarf etmelidir.

 Koç tüm oyunculara karşı pozitif bir duruş geliştirmeli ve hiçbirisini diğerleri karşısında ne tercih etmeli ne de birisine haksızlık etmeli. Çünkü başarı ancak takımın tamamı ile sağlanabilir.

 Mükemmel bir etkileşim ve işbirliği için koçla oyuncuları arasında karşılıklı güvenin ve saygının sağlanmış olması şarttır.

 Ortaya çıkan problemlerin ise zamanında netleştirilmesi ve konuşularak halledilmesi gerekir. Bunlar hiçbir zaman ötelenmemeli veya üzerleri kapatılmamalıdır.

 Koç nasıl takımını gözlem altında tutuyorsa, kendi davranışlarının gözlemlenmesini ve analiz edilmesini de sağlamalıdır. Ancak bu şekilde, karşılaşma esnasındaki davranışlarını kesin olarak öğrenebilir ve bunların oyuncu ile maç seyrine olan etkilerini analiz ederek, elde edilen neticeden gerekli olan değişiklikleri çıkartıp gerçekleştirebilir.

…/2 
 Koç zaman zaman koçluk davranışını tartmalıdır. Bunun için oyuncular ile yapılacak olan görüşmeler oldukça önemlidir. Antrenör antrenman sırasında ve karşılaşma esnasında aynı şekilde davranmalı ve “rol yapmamalıdır”. Çünkü muhatap olduğu kişiler, aynı düzeyde antrenman ve karşılaşma davranışı beklediği, aynı oyunculardır

 Koç, aynen oyuncularda olduğu gibi, stresle baş edebilmek için bir rahatlama tekniği edinmelidir.

 Koç, medya ile olan işbirliğine her zaman önceden hazırlanmalı ve vereceği demeçlerin etkisi hakkında önceden kafa yormalıdır. Ayrıca, gerekirse hemen müdahale edebilmek veya bundan sonra müdahale edebilmek için, medyada çıkan haber ve yorumların takım ve her bir oyuncu üzerindeki etkisini de ayrıca tespit etmelidir.

 Koç, aynen oyuncuların da yaptığı gibi, seyirciyi takıma kazandırabilmek için, seyirci karşısındaki kendi duruşu hakkında kafa yormalıdır.

 Bir oyuncu nasıl rakibinin hareketlerini önceden tahmin etmek zorundaysa, bir koç da aynı şekilde rakip stratejisindeki değişiklikleri önceden belirlemeye çaba sarf etmelidir.

 Bir oyuncu nasıl rakibinin hareketlerine bağlı olarak hareket etmek zorundaysa, koçun da stratejilerini değiştirmeye hazır olması ve konseptine sıkı sıkıya bağlı kalmaması gerekir. Bu ise, yeni bir önlem almak için gerekli olan sezinleme gücünün yanında özellikle güçlü bir kişiliği ve karar verme yetisini gerektirir.

 Koç her zaman maç konseptine ve koçluk önlemlerine ait sorumluluğu üstüne almaya hazır olmalıdır. Bu şart kritik maç durumlarında alınan önlemler için ve özellikle, alınan önlemlerin istenilen başarıya ulaşmadığı durumlar için geçerlidir.

 Bir strateji konseptinin başarılı bir şekilde hayata geçirilmesi için, koçun bu konsepti oyuncularına inandırması gerekir. Çünkü ne kadar çok oyuncu bir önleme inanırsa, bu önlemin hayata geçirilmesi de o kadar kolay olur.

 Geleceği parlak bir koçluğun en önemli şartı rakibin analiz edilmesidir. Tek bir maç analiz edildiğinde, yapılmış olan gözlemler ipucu olarak görülmelidir. Bunun yerine iki ya da üç, hatta özellikle rakibe ait önemli maçlar gözlemlenirse, ilgili maçlardan elde edilen hususlar güvenilir ve kesin bilgi olarak değerlendirilebilirler.

 Koçluk davranışı antrenmanda olduğu gibi bireye yönelik olmalıdır. Öncelikle her bir oyuncu hakkında tüm alanlarda edinilmiş olan kesin bilgiler, karşılaşmada yapılacak olan koçluğun en önemli değişkenlerinden birisini teşkil eder. Örneğin taktik bir hareket direktifi bir oyuncu için yerine getiremeyeceği bir hareketken diğer oyuncu için çok basit kalabilir. Ancak aynı oyun pozisyonunda direktifin bir oyuncuyu aktif hale getirirken diğerini dinlendirmesi mantıklı olabilir.

 Keza kritik maç durumlarında, oyuncunun sahip olduğu kişilik yapısı nedeniyle, bir oyuncuya daha fazla sorumluluk yüklenilmesi ve diğerine ise daha az yüklenilmesi yerinde bir uygulama olabilir.

 Tüm bunlar özet olarak koçun iyi bir eğitmen, psikolog ve stratejik olmasını gerektirir. Takım bir dahaki rakibine hazırlanırken, önce esas olarak savunma sonra da hücum stratejisinin geliştirilmesi gerekir. Bu yöntem, rakibin hücum davranışlarındaki güçlü yanlarını öncelikli olarak ele alınmasını ve arkasından da bizzat sahip olunan güçlü hücum yanlarının ön plana alınmasını kapsar. Bu yolla amaçlanan, takımın psikolojik açıdan daha güçlü bir şekilde karşılaşmaya girmesini sağlamaktır.
…/3 
 Koçun ana görevlerinden bir tanesi, özellikle deplasmanlar olmak üzere, karşılaşmanın yapılacağı günün seyrini belirlemektir. Buna sabah antrenmanının zamanında yapılması (maç saatinden yaklaşık 7 saat önce) ve doğru gıdaların zamanında seçimi dahildir. Psikoterapist ile yapılacak olan yakın işbirliği burada çok önemlidir.

 Maç gününde sabah antrenmanı ile bağlantılı olarak mümkünse hemen antrenmandan sonra, savunma ve hücum stratejisi hakkında kapanış niteliğine sahip bir görüşme/toplantı yapılmalıdır. Bu görüşmede takım taktiğine dayalı hususlar yanında ağırlıklı olarak bireysel ve oyuncuya yönelik öneriler/uyarılar da dikkate alınmalıdır. Eğer henüz görüşülmediyse, hakem kurulu, seyirci tutumu ve salonun durumu vs. hakkında da bu toplantıda bilgi verilmelidir.

 Isınmaya geçmeden hemen önce, aktif hale getiren ve motive eden bir üslupla ana stratejik hususlar ön plana çıkartılarak soyunma kabininde ele alınmalıdırlar. Burada bizzat sahip olunan güçlü yanlar ve rakibin zayıf yanları üzerinde de durulması gerekir.

 Koç, maç başlamadan önce hakemlerle olumlu bir görüşme yapmalıdır.

 Koç, kuralla belirlenmiş olan koçluk bölgesi (serbest bölge) üzerinden direktif verme hakkını sonuna kadar kullanmalıdır. İletişim sözlü şekilde ve/veya işaretleşme şeklinde gerçekleşmeli ve takımdan ziyade bireye ve gruba yönelik olmalıdır:

 Takıma yönelik olarak serbest bölge üzerinden verilen direktifler belirli bir oyuncu tarafından takıma aktarılmalıdır.

 Özellikle kendi blok oyuncularına yüksek sesle ve rakip oyuncular tarafından duyulacak biçimde, tahmin edilen karşılama ve hücum hareketi hakkında verilen bilgiler, genelde rakip oyuncuları şaşırtır.

 Koç mola talep etmek için fazla uzun bir süre beklememeli, aksine en geç arka arkaya kaybedilen 3 sayı sonunda mola talep etmelidir.

 Koç oyunculara olumlu etkide bulunmalıdır. Banktan küçümseyici yorum yapmamalı ve küçümseyici hareketlerde bulunmamalıdır. Mola sırasında ise yalnızca yapıcı uyarılarda bulunmalıdır. Mola sırasında, yapılan hataların sıralanmasının engellenmesi gerekir. Zira bu davranışın aksine bir davranış zaten oyunculardan beklenmektedir. Yani bir dahaki oyun hareketine daha iyi hazırlanabilmek için, bizzat yapılan hataların hızla değerlendirilmesi söz konusu olmalıdır.

 Koç mola sırasında yardımcı koç ile işbirliği yaparak maça yönelik olarak hareket etmelidir. Burada sayısı ikiye varan (en fazla iki) önemli bilgi verilmelidir. Takım taktiğine bağlı direktifler verildiğinde, tüm oyuncuların ilgili direktifi dinlediğine dikkat edilmelidir.

 Her molada bir yedek oyuncunun molaya dahil edilmesi gerekir ki, o da diğer yedek oyunculara, özellikle takım taktiğine bağlı değişiklikleri aktarabilsin.

 Koçluk esnasında antrenör öncelikli olarak bizzat kendi takımını, yardımcı koç/analizci ise rakip takımı gözlemlemelidir veya koç kendi servis ve hücum stratejisinden, yardımcı koç ise savunma stratejisinden sorumlu olmalıdır.

 Koçun davranışı hem kendi takımının molasında hem de rakip takımın talep etmiş olduğu mola sırasında birbirinden farklı olmamalıdır. Her iki durumda da oyuncuların aktif hale getirilmesi ve motive edilmesi aynı derecede önem taşır.

…/4 
 Koç, yedek oyuncuları ve liberoyu üstlenecekleri görev ve maçta sergileyecekleri davranış konusunda eğitmelidir. Bir yedek oyuncunun bireysel taktik davranışının amacı şu olmalıdır:

 Koç ile mümkün olduğu kadar sık göz temasına geçmeli, oyuna girmeye hazır olduğu sinyalini vermeli ve oyuna girmesi olasılığını göz önünde bulundurarak, tüm maç boyunca kendini ısınmış halde tutmalıdır. Yedek oyuncular özellikle oyuna dahil edilebilecekleri vakti tahmin etme sezilerini geliştirmelidirler ve kritik durumlarda oyuna dahil edilmelerini talep etmesini de öğrenmelidirler.

 Oyuncu değişiklikleri ancak önceden hazırlığı yapılmış ise verimli neticeler verir. Yani, değişikliğin henüz antrenmandayken denenmiş olması gerekir. Oyuncu değişikliği yapılmadan kısa bir süre önce, oyuna girecek olan oyuncuya hedefe yönelik direktiflerin verilmesi tavsiye edilir.

 Servis ve saha savunma uzmanları ile blokları kuvvetli yedek oyuncular mümkünse her bir sette kullanılmalıdırlar.

 Hazırlıksız ve önceden denemesi muhtemelen yapılmamış bir oyuncu değişikliği ancak koçun mola hakkı bulunmadığı ve fakat koçun rakibin oyun ritmini kesme veya bozma niyetinde olduğu hallerde kabul edilebilir.

 Aşağıdaki hallerde de oyuncu değişikliği mantıklı olabilir:
 Psikolojik veya fiziksel açıdan oldukça baskı altında kalmış bir oyuncunun rahatlamasını sağlamak için.
 Performans sahibi bir oyuncuyu bir dahaki sete hazırlamak için; özellikle o an oynanan sete kaybedileceği veya kazanılacağı gözüyle bakılabiliyor ise.
 Özellikle genç oyuncular olmak üzere, yedek oyuncuya maç karşılaşma pratiği kazandırabilmek için. Ancak oyuncu değişiklikleri sosyal sebeplerden ötürü yapılmamalıdır. 

 Çift oyuncu değişikliğinin yapılması yani pozisyon IV’de bulunan bir pasörü ve pozisyon I’de bulunan bir çapraz oyuncuyu değiştirmek ancak, her ikisi yerine geçen oyuncular özellikle pas atma/hücum durumlarında birbirleriye mükemmel şekilde uyum içendeyseler mantıklıdır. Yaklaşık 2,5 rotasyonlu kısa setler, iyi şekilde hazırlanmış olan çift oyuncu değişikliğini destekler.

 Özellikle setler arasında oyuncularla bireysel olarak ilgilenilmesi, maçın devamı açısından önemlidir. Eldeki süreden sonuna kadar faydalanabilmek için, örneğin bir dahaki sete ait başlangıç dizilişinin de önceden hazırlanmış olması gerekir. Olası değişiklikler yardımcı koç tarafından gerçekleştirilir ve mümkünse en kısa sürede, denetlemesi için koça ibraz edilir.

 Oyuncu performansının kaydedilmesine hizmet eder. Maç analizi böylece ardıl hazırlığın esasını teşkil eder. Yani koç ile takım arasında kritik görüşmeler ve tartışmalar yapılır.

 Karşılaşma sonrasında maçın seyri hakkında öznel bir maç analizinin veya tartışmanın yapılmasına rasyonel sebeplerden dolayı izin verilmemelidir. Çünkü böyle durumlarda genelde oldukça duygusal iddialar kullanılır. Maç analizine dair sonuçlar ve görüntü kayıtları, kendi performansını bizzat değerlendirebilmesi açısından, her oyuncu için ulaşılabilir olmalıdırlar.
 Daha kısa ve belirleyici olan beşinci sete ait koçluğun, antrenman esnasında yeterli derecede denenmesi mümkün değildir. Beşinci ve belirleyici olan setin, sahip olduğu özellikler nedeniyle, hafife alınmaması gerekir. Çünkü 15 sayı üzerinden oynanan bu set, diğer dört setin yalnızca %60’ını teşkil eder ve bu nedenle de daha kısa sürede belirleyicidir.

 Bu ise özellikle aşağıdaki önlemleri hedefler:
 Molalar diğer dört setlerden daha erken alınmalıdır.
 Tüm altı oyuncu değişikliği, servis ve savunma uzmanları ile blokta güçlü olan yedek oyuncular dikkate alınarak, kullanılmalıdır.
 Hücum oyuncusuna ya da psikolojik açıdan daha güçlü olan hücum oyuncularına daha fazla sorumluluk yükletilmeli.
 Karşılama uzmanına ya da psikolojik açıdan daha güçlü olan karşılama uzmanlarına daha fazla sorumluluk yükletilmeli.
 Blok oyuncuları, psikolojik açıdan daha güçlü olan hücum oyuncusuna veya oyuncularına karşı kullanılmalıdırlar.

Bütün bu bilgilerim ile değerli meslektaşlarım ve siz değerli voleybol okurlarını biraz olsa da aydınlatabildiysem ne mutlu bana. Lütfen eleştiri ve önerilerinizi yazınız.
Bir sonraki yazimda görüsmek üzere

GÜRSEL YEŞİLTAŞ
yesiltas7@hotmail.com