Motor Beceri Kazanımı

1. Amaç 

Beden eğitimci ve koçlar olarak, başarılı olabilmek için öğrencilerimizi ve sporcularımızı optimum koşullarda çalıştırmalıyız. Bu sunumun amacı, bu optimum koşulları oluşturmak için gereken faktörleri tanımlamaktır. Eğer, motor beceri kazanımını psikolojisini bilmiyorsanız, optimum koşulları oluşturmayı bilmiyorsunuz demektir.

2. Modeller

Motor beceri kazanımının alanı, her zaman olduğu gibi psikolojiye güçlü bir şekilde bağlanır.

Motor becerilerin öğrenme sürecini anlamak ve açıklamak için modeller faydalı yardımcılardır.

Modeller, gelişim teorisi için mutlaka gerekli değildir. Fakat, üç nedenle faydalıdır:

1) Modeller, teorileri genel ve gerçek yaşam kavramları ile açıklayarak anlaşılmasını kolaylaştırırlar.
2) Modeller, malzemeyi seçici olarak bir pakette entegre ettiğinden, daha kolay başa çıkılır.
3) Modeller, teori testine yardım ederler ve davranışları daha kolay gözlemlenen günlük objelerin kullanımıyla tahminler yapmak daha kolaydır.

Modeldeki özel detaylar, şüphesiz zaman içinde araştırmalarla revize edilecektir. Ancak, genel formülasyon kapsamı, faktörlerin tam bir resmini içerir ve ana ilişkiler desteklenir.

Beceri kazanımı ile ilgili en popüler öğrenme modellerinden biri A.M. Gentile’nin kidir. Tartışacağımız model, motor beceri kazanımı sürecinin önemli noktalarını tanımlamaya yardım edecek; Gentile’nin modelinin geliştirilmiş bir şeklidir.

Bu model literatürdeki çeşitli bilgi parçalarını tanımlamaya yardım eder ve motor beceri öğretimimizde yol gösterir.

3. Öğretme Metodu

AMAÇ
Öğrenci, geleceğin gerekleri hakkında genel bir fikir edindiğinde, amaca ulaşmış olur. Genel fikir vermek için en iyi yol “göstermektir”.

Psikologlar, insanların bilgiyi işleme yeteneklerinin sınırlı olduğunu belirlemişlerdir. Bu bilgi, bir beceri öğreten koç veya beden eğitimi öğretmeni için önemlidir. Öğrenci aşırı bilgiyle yüklenmemelidir. Öğretmen eğer programın etkin olmasını istiyorsa, birbirinden farklı ancak ilişkili iki yanı dikkate alınmalıdır. İçeriği (öğrenilecek tekniği) ve süreci (becerinin nasıl öğretileceği) dikkate almalıdır.

Modelde, Gentile “genel fikir” ile içeriği kastediyor. “Göstermek” dendiğinde ise süreç anlaşılır.

Motor beceri için eğitimsel bir strateji hazırlanırken, önemli bir faktör de öğrencinin beceri düzeyidir. Fitts ve Posner’in araştırması; bize beceri öğrenen kişinin, üç aşamadan geçtiğini söylüyor (bu üç aşama, ilk Bryan ve Harter tarafından keşfedilmiştir). Bir beden eğitimi öğretmeni veya koç her bir aşamada, içerik ve yöntemi değiştirmelidir. Bu aşamalar:

1) Kavrama Aşaması
Bu aşamada öğrenci, işi ve ne istediğini anlamaya çalışmaktır. Öğrenci, dikkatini başlangıç hareketlerine, olaylara ve tepkilere yoğunlaştırır. Ancak, bu dikkat giderek ortadan kalkar.
2) Birleştirme Aşaması
Bu aşamada öğrenci, becerinin tam olarak gereklerine uyan bir motor program geliştirmeye çalışmaktadır.
3) Özerk Aşama
Bu aşamada öğrenci, motor programın geliştirilmesine devam etmektedir. Fakat dolaysız kavrama denetimi azalmıştır. Oyuncular, yanıtlarını oluştururken otomatik hale gelirler.

Kavrama Aşaması  –  Öğrenme modelinin amaç evresi.
Birleştirme Aşaması  –  Öğrenmenin motor program evresi.
Özerk Aşama  –  Model.

4. Amaca Ulaşma

Amaca ulaşmaya çalışırken, üç olası seçenek vardır:

1- Sözlü açıklama
2- Gösterme
3- Sözlü açıklama ve gösterme

Basit işlerde, gösterme en etkin yöntemdir. Kompleks motor görevlerde ise, sözlü açıklama ve gösterme en etkilidir. Kompleks becerilerin öğrenilmesinde amacın anlaşılması ve belirlenmesi için anahtar sözcükler ile sözlü açıklama en etkin yöntem olarak görülür.

Anahtar sözcükler:
1) Koç tarafından sözlendiğinde öğrenciye kolayca ilgi kurabileceği bir şeyler verebilir (kolay akılda kalan bir sözcük).
2) Gerekli parçalara seçici olarak katılabilir.
3) Öğrenciye her seferinde anahtar sözcükler birer birer verilmelidir. Yeni başlayanlara, bir öncekini başardıktan sonra yenisinin eklenmesi en iyi yöntemdir. Orta ve ileri oyuncular için bir anahtar sözcükten fazlası etkin olabilir. Fakat anahtar sözcükler aynı zaman çerçevesinde olan becerilerin parçalarına ait olmamalıdır.
4)Anahtar sözcükler, her bir kişinin zayıflıklarının üstesinden gelmeye yardımcı ve o kişiyi motive edecek biçimde seçilmelidir.

MOTOR PROGRAM

Etkin bir motor program geliştirmek için öğrenci, kontrol eden çevreye karşı koymalıdır. Mümkün olduğu kadar çok dengeleyici uyarıları her antrenman girişiminde açığa çıkmalıdır.

Motor programlar beyinde nasıl depolanır?
Genel depolama<=……………………………=> Özel depolama

Bir beceride öncelikle ne öğretilmeli, hız veya doğruluk?

Bir öğretme metodu olarak, geleneksel beceri gelişimi, değinildiği gibi antrenman prensiplerinin özelleştirilmesine karşı gelir gibi görülür. Aslında bunlar motor öğrenme prensiplerini kabaca çiğnerler. Fakat yeni başlayanlar için sınırlı kullanımları vardır.

“Gelişme, fiziksel eğitimde kutsaldır ve öğretmen eğitiminde daha da ciddiye alınır. Kanıt güveni gösterir, belki yanlış yere konulmuştur. Birçok motor beceri öğreniminde gelişmeler genellikle önemsiz faktörlermiş gibi görülür.” (Nixon ve Loche)

Aşağıdakiler, motor becerilerin öğretim metodu olarak, beceri gelişiminin sınırlı olarak kullanıldığı haklı gösterilebilir durumlardır:
1- Beceri korku içeriyorsa.
2- Tehlike varsa.
3- Başarı düzeylerinde öğrencinin neden olduğu düş kırıklığının kontrolünde. (Daha yapıcı olma, işleme sokacakları bilgiyi sınırlama ve becerinin hepsini birden vermek yerine dilimleyerek dağıtma, öğrencinin düş kırıklığı kontrol etme yollarıdır. Bu önlemler, öğrencinin kendisini ilgili becerinin üstüne gitmeme tehlikesinden de korur.)
4- Belli öğrenci için o beceri çok karışık ise. 

Beceri gelişiminin sınırlı kullanımı için anahtar:
1- Gelişmeleri, yalnızca becerinin ortaya konmasıyla ne beklendiği genel düşüncesini alamamış kişilerde kullanın. Birçok öğrenci, geliştirmeye çalıştığı özel motor programına transferi olmayan veya çok az olan parçaları gereksiz olarak çalışırsa, duraklamaya uğrar. Öğrenciye becerinin genel düşüncesini gösterdikten sonraki aşama, tamamını çalışması için bırakmak olacaktır. Bu size (koça) en büyük problemleri belirleme ve bunlara kişisel olarak uğraşma şansı verecektir.
2- Büyük bir problem alanını, bir seferde tanımlamaya çalışmak için, becerideki böldüğünüz parça sayısını sınırlayın. Parça sayısı ne kadar az olursa, parçalar o kadar bütün olur ve eğitmeye çalıştığınız gerçek beceri için daha çok transfer şansı olur.
3- Öğrenci, aklında o bölümün amacını belirlediğinde, o aşamayı en kısa sürede geçin. Anlamlı tekrarların miktarını arttırmak için, becerinin bütünselliğini uygulamaya geçin.

Devam edecek…

Enver GÖÇENER
info@voleybolunsesi.com