Antrenör ve Lideri II
II. Liderlikte Karar Verme
Liderlikte önemli konulardan biriside antrenörün karar verme şekliyle ilgilidir. Bilindiği gibi otoriter bir liderin bulunduğu ortamda verilecek kararda yetkili tek kişi antrenördür. Antrenör aldığı kararın her türlü sonuca hazırdır.Diğer taraftan demokratik lider, sporcularında karara katılmalarını ister. Bir takımda antrenörün dışında sporcuların karara katılmaları sosyal bir süreçtir.Kararın antrenörün dışında diğer kişiler tarafından alınması, alternatif kararların fazla olmasını artırmaktadır ve dolayısıyla en doğru karar verilememektedir. Genellikle takımda işlerin iyi gitmediği durumlarda karara sporcuların katılması gereksiz zaman yitimi olabilmektedir.Son bir karar şekli bırakınız yapsınlar-bırakınız geçsinlerdir, burada lider var mıdır yok mudur pek belli değildir. Burada antrenör her zaman sporcuların isteğini yerine getirir ve onların almış olduğu kararı uygular.
Liderlikte alınan kararın uygulanması bu bağlamda üç şekilde olmaktadır. Otoriter karar şekli ve nihai kararın antrenör tarafından verildiği bir karar şeklidir. İkincisi, katılımcı karar şeklidir. Burada karar antrenörün da içinde bulunduğu bir gurup tarafından verilir. Üçüncüsü temsilci yoluyla karar verme şeklidir. Burada antrenör karar vermek için bir yada daha fazla kişiyi görevlendirir. Aşağıda çeşitli alt guruplarda kararın nasıl alındığıyla ilgili yapılan bir çalışmaya ilişkin sonuçlar gösterilmiştir ( Tiryaki-2000).
III. Spor Liderliğinin Çok Boyutlu Modeli
İyi bir lider ne zaman demokratik ve ne zaman otokratik olacağını bilmeli ve olabildiğince demokratik olmalıdır. İyi bilmelidir ki kendisi ile birlikte çalışanlar insan unsurudur robot değildir. (Boşgelmez-1993) Spor takımlarının formel organizasyonlarının betimleyen yapısına uyun olduğu düşünülmüştür. Bununla birlikte spor takımlarının iş ortamından ayrıldığı en büyük özellikler olarak şunları göstermektedir.
1. Belirgin bir kimlik
2. Üyelerin konumlarına yada statülerini gösteren tam bir isim listesi
3. Belli hedeflere ulaşmak için görev paylaşımı ve planlı, düzün bir program
4. Üyelerin bir konumdan diğer bir konuma geçmelerini veya bütünüyle transferlerini sağlayan işlemler .
Bunların yanı sıra sportif ortamdaki görev de en belirleyici fark olarak ele alınmaktadır. Spordaki görevler o görev için belirlenen kurallar ve performans gereklerine göre kesin olarak belirlenmiştir.Sporda bir görevi yerine getirmedeki farklılıklar, teknik ayrıntılar bellidir. Örneğin, filenin veya engelin yüksekliği gibi. Bu farklılıklara bakarak hangi görevlerin bayanlarda hangi görevlerin erkekler tarafından yerine getireceğini söylemek mümkündür. Üç lider davranışı takımdaki sporcuların haz duymaları ve iyi performans göstermeleri önemli olduğundan,liderin davranmalarına ek olarak bu davranımların ortaya çıkmasındaki faktörleri öncelik olarak isimlendirilmelidir ( Tiryaki-2000).
Liderliğin Çok Boyutlu Modeli
Liderlik her gurup içinde doğal olarak vardır. Liderin olabilmesi için her zaman etkilenenlerin ve etkileyenlerin olması gerekir. Sporda antrenörlerin, sınıf öğretmenlerinin lider olduğu genel kanıdır. Bununla birlikte liderlik sadece kişisel boyutu ile değil, aynı zamanda sosyal boyutudur. Lider gurubu belli bir hedef yönelten ve guruptaki kişiler üzerinde etkileyici davranışlar sergileyen kişidir. Liderlik, antrenörler, eğitmenler veya takım kaptanlarıyla sınırlıdır. Her spor grubunda formal olmayan liderler vardır ki bunlar gurup üzerinde etkisi olan insanlardır.
Durumsal özellik; olarak yapılan sporun takım veya bireysel spor olup olmaması, takımın hedefine, sosyal kültürel çevreye bağlıdır.
Liderin özellikleri; olarak liderin cinsiyeti, yaşı mesleki deneyimi, yeteneği, kişiliği düşünülmelidir.
Üyelerin özellikleri olarak liderin cinsiyeti, yaşı meslekteki deneyimi, yeteneği kişiliği düşünülmelidir.
Zorunlu lider davranışı, liderin üstendiği görev gereği yerine getirilmesi gereken davranışlardır.
Tercih edilen lider davranışı, sporcuların liderden bekledikleri davranış şeklidir.
Gerçek lider davranışı, liderin sahip olduğu davranışları anlatır.
Performans ve haz, öncelerin lider davranışlarının bir sonucudur sporcunun performansının iyi veya kötü olmasında yada haz duyup duymamasında hem takım elamanlarının özelliklerine hem içinde bulunduğu ortam hem de liderin davranım şekilleri önemli olmaktadır. Takımın iyi olmasında antrenörün zorunlu davranışlarının önemli bir etken olduğu düşünülecek olunursa bir anlamda takım elemanlarının da fazla gösterip göstermemeleri antrenörün göstermiş olduğu davranımlara bağlı olmaktadır.
Sonuç:
Antrenörlük ilgili olarak dile getirmek istenen konu antrenörlüğün ettiği ile ilgili olacaktır. Kanada Antrenörlük Birliği, Antrenörlük Etiği Danışma üyeleri arasında yapılan bir worksop sonucunda antrenörlüğün 4 temel etiği üzerine anlaşmışlar. 4 etik ilke şunlardır:
• Katılanlara Saygı: Bu ilke spora katılan herkese antrenörün saygı duyması gerektiğini anlatır. Her katılan kendine özgü bir değerdir ve saygıya layıktır. Antrenör katılanların cinsiyet, ırk, köken, sportif potansiyeli, renk, cinsel yönelimleri, din politik inançları, sosya-ekonomik durumu, evlilik durumu olarak ve diğer koşullara göre birilerini değerli, birilerini değersiz göremez.
• Antrenörlülüğün sorumlulukları: Antrenörün uygun eğitimle üst düzey meslek bir yeterliliğe sahip olması zorunludur. Güncel biliye sahip olma, kişisel öğrenme çabasıyla antrenörlük öğretim becerileri ve araştırmalarda bulunma, meslektaşlarıyla tartışmalara, worksoplara, kurslara, konferanslara katılma antrenörlük hizmetlerinin diğerlerine izin vermeme, antrenör olarak davranımlarını etkileyebilecek tutumları, inançları değerleri başkalarına zarar vermemesini sağlamalıdır.
• İlişkilerde dürüstlük: Antrenör dürüst olmalıdır. Başkalarıyla ilişkilerinde namuslu olmalıdır. Antrenör davranımlarını başkalarını nasıl etkileyebileceğine ilişkin bir yetenek geliştirmelidir.
• Spora saygı: Antrenör sporun bireylerde, takımlarda genelde de toplumun gelişimi için çaba harcamalıdır. Değerleri korumalı ve eleştirmelidir.
Barbaros ÇELENK
Hacettepe Üniversitesi
Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu
Comments are closed.